Былатыан Ойуунускай аатынан саха академическай тыйаатыра муус устар бүтэһик күннэригэр, Далан «Тулаайах оҕо» диэн испэхтээҕин Руслан Тараховскай олус далааһыннаахтык туруоран, дьон-сэргэ биһирэбилин ылыан ылла. Маннык улахан үлэ элбэх тэрээһинтэн турара өйдөнөр. Испэхтээх инсценировкатын Майя Власьева, Дьулустан Семенов оҥорбуттар, Сценографиятын Михаил Егоров, көстүүмнэри Сардаана Федотова, Дария Дмитриева бэлэмнээбиттэр. Герман, Клавдия Хатылаевтар музыкалара туттуллубут, музыкальнай киэргэтиини Николай Павлов таҥмыт, уоту-күөһү Аркадий Харитонов, Егор Иванов сатабыллаахтык туттан испэхтээх көстүүтүн тупсарбыттар. Оттон испэхтээх историческай хабааннааҕын быһыытынан туруорааччыларга профессор, история билимин дуоктара Розалия Бравина, история билимин дуоктара Андриан Борисов үлэлэспиттэрэ испэхтээх итэҕэтиилээх буоларын күүһүрдүбүттэр.
Дьэ аны Далан айымньытынан туруоруллубут испэхтээх ис хоһоонун сэгэтэн көрдөххө, былыргы былдьаһыктаах быраман үйэлэр мындааларыгар, кыһарҕаннаах кыргыс үйэлэрэ ааһан, ойдуолуур үйэлэр кэмнэрэ арыллар. Ойдуолуур үйэлэр тоҕо итинник ааттаммыттарай? Ол маннык. Урааҥхай сахалар Туоҕа Баатыр Туймаада туонатыттан тус арҕаа айан аартыгар суолун туппута. Бүтэй Бүлүү, Сыа Бүлүү, Хоргун Бүлүү алаастарыгар тиийэн, үрдүк мастарга ыттан «ойдуо!» диэн хаһыытыыллара. Чочумча кэтэһэллэрэ, ким эмэ «ойдуо!» диэн хардардаҕына бу алааска урааҥхайдар олохсуйбуттар эбит диэн, билэн салгыы айанныыллара үһү.
Испэхтээххэ туматтар уонна тоҥ уустар, былыргы тыйыс чымаан үйэлэр кэрэһэлииллэринэн, кыргыс муос кылаан үҥүүлэрин, аһыҥастаах аллаҥааларын муос төбөлөөх охторун дьолуоларынан, хабырыйсыы, өлөрсүү-өһөрсүү суолугар турунуулара көрдөрүллэр. Туматтар, тоҥ биистэр уонна урааҥхай сахалар олохторо-дьаһахтара толору арыллар. Манна тыйаатыр аныгылыы сценографията, олус сатабыллаахтык туруоруллубута көрөөччүлэр биһирэбиллэрин ылла. Тыас-уус, уот-күөс, музыка, сорох түгэннэргэ күлүктэр хамсаныыларынан испэхтээх ситэри силигэ сиппитэ астык.
Биири ордук тоһоҕолоон бэлиэтиэхпин баҕарабын. Тигиилээх сирэйдээх туматтар, тоҥ биистэр муос төбөлөөх үҥүүлэрэ, охторо, сэптэрэ сэбиргэллэрэ, урааҥхай сахалар тимир сэптэригэр, куйахтарыгар ханан да тиийбэттэрэ көрөөччүгэ олус итэҕэтиилээхтик арылынна. Бу «Дыгын Дархан» диэн киинэҕэ анаан оҥоһуллубут былыргы кыргыс сэбэ сэбиргэлэ дьиҥнээххэ чугаһытыллан оҥоһуллубут буолан көрөөччүнү итэҕэтэр. Манна даҕатан эттэххэ урааҥхай сахалар саҥа сирдэргэ тиийэн олохторун булуналларыгар, кинилэри ким да ытыһын үрдүгэр түһэрэн көрсүбэтэҕэ көстөр. Онно сахалар кыргыска туттар тимир сэптэрэ-сэбиргэллэрэ, куйахтара улахан суолтаны ылбытын бу испэхтээххэ үчүгэйдик өйдүүгүн. Ох сааларынан ыталлара, кыргыс сэбинэн кыдыйсаллара олус итэҕэтиилээхтэр. Мин ох саа, охтору оҥорбут буолан ону олус биһирээтим.
Тигиилээх сирэйдээх дьирикинэй омуктар, тордохторун үрдүнэн маҥан хопто көттөҕүнэ өрөҕөтө араҥастыйар, ол курдук элбэхтэрэ үһү. Ол бэйэлэрэ бу орто дойду одорууннаах түһүктэригэр оҕустаран, сүтэн-оһон хаалбыттар. Ону биллэн турар испэхтээххэ көрдөрүллэр сытыы, харысхала суох кыргыһыылар сабыдыаллара кырата суоҕун, көрөөччүгэ Далан айымньытын нөҥүө туруорааччы режиссер Руслан Тараховскай сэргэхтик арыйда.
Тоҥ биистэр туматтарга саба түһэллэр. Маҥан Мэкчэ (арт. Дмитрий Татаринов) Үс бэлиэлээх Үрэн Хоһуун (арт. Эдуард Захаров) сырдык тыыныгар туран баран үрдүк тииккэ оҕун тобулу ытан «хааннаах илкээни» бэлиэ хаалларар. Уонна Үрэн Хоһуун аҕатыгар Бакамдаҕа (арт. Герасим Васильев) -«бу бэлиэ охсон хааллардыбыт, ситиһэрдээх буоллаххытына, бу туһаайыытынан сирдэтэн кэлэн ситиһээриҥ» -диир. Ити хааннаах илкээни охсуллубутун кэнниттэн Бакамда кырдьаҕас сиэнин Даҕанчаны (арт. Вячеслав Лавериев), 16 сааһыгар тиийиитэ буутун этэ буһуута, сиһин этэ ситиитэ, аҕатын Үрэн Хоһууну баһыйар соргулаах хоһуун буоларга уһуйар. Уонна сиэнигэр Даҕанчаҕа «хааннаах илкээни» ыар кистэлэҥин арыйар.
Испэхтээххэ: тыал буолбуттар куттара Ситээйикээн (Илья Стручков), олохтоох омуктар туматтар, тоҥ биистэр хааннаах хабырыйсыылара, көс дьоно урааҥхай сахалар Туоҕа Баатыр (арт. Альберт Алексеев), Тиэргэн Чоргул (арт. Иннокентий Луковцев) күөнтэһиилэрэ, туматтар баһылыктара Арчикаан (Михаил Апросимов), Ньырбачаан (арт. Айталина Лавернова), Өрөгөчөй (арт. Алдан Готовцев), Түөрэчээн (арт. Павел Ченянов), Илээҥки (арт. Куприян Михайлов), Мэлмэнэй (арт. Кирилл Семенов), Ойуу Нэлэкэ (арт. Сергей Баланов), Акана (арт. Жанна Ксенофонтова), Лүксүрээн ойуун (арт. Петр Баснаев), Дагдаҕар Баатыр (арт. Геннадий Турантаев), Мохсохо (арт. Дмитрий Михайлов), Хатыана (арт. Домна Уйгурова) Тыгын Дархан (арт. Петр Макаров) уо.д.а. оруолларын олус үчүгэйдик арыйдылар.
Ол курдук өс саас ситиһиитэ былыргы дьылларга олус күүскэ олохсуйбутун, оҥоһуллубут аньыы бэйэҕиттэн ситиспэтэҕинэ бэдэргиттэн ситиһиэҕин туһунан, уонна бу аныгы үйэҕэ «эйэлээх олоҕу олоруоҕуҥ» -диэн Туоҕа Баатыр уобараһын нөҥүө, Далан суруйан хаалларбыт эбит. Оттон сытыы-хотуу сэбэрэлээх, хоһуун майгылаах, тоҥ биистэртэн сыдьааннаах Ньырбачаан (Тулаайах Оҕо) инники дьылҕата, мунан-тэнэн Улуу Туймаадаҕа кэлэн, Тыгын Дархан хараҕар хатанан, «Таҥара табатын» курдук симэнэн одьулуун ойох буолан акка мэҥэстэн барара көстөр.
Ньырбачаан кэнники дьылҕата номоххо сэһэргэнэринэн, Тыгын Дархантан түөрт уол оҕону төрөтөн, өбүгэлэрин дойдутугар, Туоҕа Баатыр суолун тутан, Ньурбаҕа тиийэн ийэ ууһун тэнитэр. Онон Ньурбалар төрүттэрэ Хаҥаластан хааннаахтарын туһунан устуоруйа кэпсиирэ оруннаах.
Ойуунускай аатынан Саха академическай драматическай тыйаатыра, Далан «Тулаайах оҕо» арамаанын түөрт күн үрдүк таһымнаахтык туруоран, көрөөччүлэр туран эрэ дохсуннук ытыс таһыныыларынан, соргуо! уруй! хаһыыларынан доҕуһуолланна.
Бу Далан “Тулаайах оҕо” диэн испэхтээҕин көрөн, үүнэр көлүөнэ өбүгэлэрбит олорон ааспыт олохторун билэригэр улахан туһалаах буолсу.
Үүммүт ыам ыйыгар Былатыан Ойуунускай аатынан саха академическай тыйаатырын сыанатыгар, бу испэхтээх өссө хатыланан туруоруллар эбит. Ким көрбөккө хаалбыт бу дьоһуннаах үлэни көрөн сэргиэ, Саха буолан сандаарыа, урааҥхай буолан уруйданыа.
Суруйааччы Василий Гоголев – Уйулҕан.
